Dotyk historii

6-7 września 1939 roku

„Niech dzieje się historia” - tymi słowami, tradycyjnie, dyrektor Skansenu Rzeki Pilicy Andrzej Kobalczyk, rozpoczął inscenizację historyczną. Prezentowane sceny dotyczyły wydarzeń, jakie miały miejsce z 6 na 7 września 1939, kiedy to polscy saperzy wysadzili most kolejowy na Pilicy. Wówczas huk był tak ogromny, że wśród tomaszowian rozeszła się pogłoska, że to Wilanów wraz z Tomaszowem Mazowieckim wyleciał w powietrze.

W ten sam sposób zniszczono inne mosty na Pilicy - w Spale, Inowłodzu, Żądłowicach, Domaniewicach i Białobrzegach Radomskich. Akcje, podejmowane przez polskich saperów, miały na celu uniemożliwienie Niemcom przeprawę przez rzekę i tym samym utrudniły działania ofensywne przez nich podejmowane.

W odwecie Niemcy zamordowali wielu niewinnych ludzi i spalili wsie np. Królową Wolę oraz w 70% Inowłódz. Natomiast w Brzustówce, niemieckie czołgi i fizylierzy ostrzelali pociskami i obrzucili granatami większość domów, po tym jak kilku rannych polskich żołnierzy broniło się przed atakiem wroga.

5 wrzesień 2009 roku

Prawie 70 lat od tamtych wydarzeń w Skansenie Rzeki Pilicy historia odżyła na nowo. Każdy element rekonstrukcji został odtworzony z niezwykłą dbałością o szczegóły i realia historyczne.

Tomaszowianie byli świadkami m.in. ucieczki ludności cywilnej, starcia polskich kolarzy z grupą niemieckich żołnierzy na motocyklach i przede wszystkim minowania i eksplozji samego mostu.

Widowisko wzbogacone zostało o efekty pirotechniczne, co jeszcze mocniej zaakcentowało dramatyzm przedstawionego epizodu bitwy tomaszowskiej. W inscenizacji wykorzystane zostały zabytkowe pojazdy i to one stały się głównym bohaterem krótkiej scenki, nawiązującej do wydarzeń z roku 1945.

Niemiecki opancerzony ciągnik artyleryjski Luftwaffe („Lufcik”) stanął naprzeciw radzieckiego czołgu T-34. Po wymianie ognia z Lufcika zaczął wydobywać się dym, a jego załoga uciekła w pośpiechu. Zaprezentowano  również uzupełniania baku czołgu T-34 benzyną.

Niespodzianką dla wytrwałych widzów była nietypowa parada. „Niebywałą atrakcją, na skalę kraju, była defilada zabytkowych pojazdów” -  informuje Dyrektor Skansenu Rzeki Pilicy Andrzej Kobalczyk. To prawdopodobnie pierwsza parada w Polsce, w której wzięły udział autentyczne pojazdy z II wojny światowej. Żaden z nich nie był repliką.

Bohaterowie widowiska

W inscenizacji wzięły udział stowarzyszenia rekonstrukcji historycznych: „AA7” i „Wrzesień 39”, Stowarzyszenie Historyczne „Prusy”, 21 Pułk Piechoty – Warszawa, Radomski Pododdział Kolarzy oraz grupa rekonstrukcji historycznej „Kalina Krasnaja”.

Bohaterami, również pierwszoplanowymi, były zabytkowe jeżdżące pojazdy, m.in. „Lufcik”, transporter opancerzony „Rosi”, ciężarówki: opel-blitz i gaz MM, samochód terenowy kübelwagen, motocykle wojskowe (jeden z nich należy do Czesława Maciejewskiego z Klubu Pojazdów Zabytkowych „Weteran” z Tomaszowa Maz.).

Scenariusz i reżyserię widowiska opracował Sławomir Cisowski z Klubu Kolekcjonerów Policyjnych w Warszawie.

Pilickie mosty

Rekonstrukcji historycznej towarzyszyło otwarcie okolicznościowej wystawy pt. „Pilickie mosty w latach II wojny światowej”. Na ekspozycję składa się 75 fotografii. Większość wykonana została przez niemieckich żołnierzy w 1939 roku i w latach późniejszych II wojny światowej. Większość z prezentowanych zdjęć prezentowana jest po raz pierwszy. Stanowią one zbiory własne Skansenu Rzeki Pilicy.

[reklama2]

Styczeń 2010 roku

Organizacja rekonstrukcji na stałe wpisała się w działalność Skansenu Rzeki Pilicy. To często dodatkowa, a czasem jedyna możliwość zapoznania się z historią Polski, z historią Tomaszowa Mazowieckiego. Widowiska nawiązują do epizodów z historii naszego miasta. Biorą w niej udział autentyczne przedmioty, pojazdy, które były świadkami dawnych, często dramatycznych wydarzeń.

Dotychczas przedstawiono m.in.: „Pojmanie pilickich szmuglerów” (2004 r.), „Obrona Niebieskich” (2005 i 2006 r.), „Wrzesień 1939. Inowłódz-Dęborzeczka” (2008 r.), „W nadpilickich okopach – zima 1915” (2009 r.). Dyrektor Skansenu Rzeki Pilicy zapowiada kolejną inscenizację, która prawdopodobnie odbędzie się w styczniu.